معنی هزارمسجد

رشته کوهی در خراسان

از کوه های شمالی کشورمان

از کوه های شمالی کشورمان

هزارمسجد

هزارمسجد

هزارمسجد

هزارمسجد، سوادکوه

دره گز. [دَرْ رَ گ َ] (اِخ) دره جزء ولایتی است در خراسان در شمال کوههای هزارمسجد در قسمتی مجاور سرحد ایران و روس، دارای 19 قریه، مرکز محمدآباد در 1365 متر ارتفاع کنار رود درونگو واقع شده و تولد نادرشاه نزدیک این قریه بوده. (یادداشت مرحوم دهخدا). نام یکی از شهرستانهای استان نهم که نام قدیم آن معروف به محمدآباد است. این شهرستان تا سال 1328 هَ. ش. یکی از بخشهای تابعه ٔ شهرستان قوچان بوده بواسطه ٔ موقعیت و اهمیتی که دارد تبدیل به شهرستان گردیده است. حدود شهرستان دره گز عبارت است از: شمال به مرز ایران و شوروی - خاور به بخش سرخس از شهرستان مشهد - جنوب باختری شهرستان قوچان. آب و هوا، چون قسمت عمده ٔ شهرستان دره گز در داخل کوه هزارمسجد واقع است هوای آن سردسیر بخش حومه و قسمتی از آبادی ها که در جلگه واقعند هوای آنها نسبهً گرمسیر است. ارتفاعات: دو رشته ارتفاعات که از طرف خاور امتداد داشته در هرمحلی به اسامی مخصوص نامیده میشود. قله ٔ اصلی آن هزارمسجد و از شعب آن زرین کوه است. گردنه ٔ معروف اﷲاکبر در این کوه واقع است و راه شوسه ٔ عمومی قوچان - دره گز از این گردنه عبور می نماید که در قسمت جنوبی 44 پیچ دارد و دو رشته رودخانه ٔ دائمی که از کوههای هزارمسجد جاری است که عبارتند از: رودخانه ٔ زنگالو که سرچشمه ٔ اصلی آن از کوه هزارمسجد و جریان آن از شمال باختری به طرف جنوب خاوری است. این رودخانه قسمتی از خاک شوروی را مشروب کرده و مجدداً داخل خاک ایران شده کلیه ٔ قرائی که در مسیر آن قرار دارند مشروب می نماید. رودخانه ٔ درونگر که از کوههای امامقلی و شمخال سرچشمه می گیرد قسمت عمده ٔ دهستان درونگر را مشروب میسازد بواسطه ٔ اهمیتی که این رودخانه دارد اسم دهستان بنام این رودخانه معروف شده است. روی هم رفته منطقه ٔ دره گز بواسطه ٔ ریزش باران و برف زیاد دارای رودخانه های محلی زیاد است که فقط در بهار آب دارند.
سازمان اداری: شهرستان دره گز از پنج بخش به نام حومه، نوخندان، چاپشلو، لطف آباد کلات تشکیل شده است و جز بخش چاپشلو چهار بخش دیگر در امتداد مرز ایران و شوروی واقعند جمع قرای آن 200 و مجموع نفوس شهرستان در حدود 58790 تن است راه شوسه ٔ آن تا لطف آباد امتداد دارد و اخیراً به نوخندان و درونگر نیز راهی احداث شده است. (از فرهنگ جغرافیایی ایران ج 9).

اترک. [اَ رَ] (اِخ) نام رودی در مشرق خزر بطول 500 هزار گزبه ایران که از هزارمسجد سرچشمه گیرد و بسوی مغرب روان گردد و رود سومبار یا سیمبار در قلعه ٔ چات بدو پیوندد و از دریاچه هائی که همین رود پدید آورده بگذردو پس از عبور از قوچان و شیروان و شمال بجنورد بجنوب غربی توجه کند و از چلتی اولون گذشته دلتائی تشکیل کند و در خلیج حسینقلی افتد. آب این رود سخت تیره وکدر و گل آلود است. قسمتی از این رود که میان قلعه ٔ چات و خلیج حسینقلی است حد میان ایران و روس باشد.

چاپشلو. [پ ِ] (اِخ) نام یکی از بخش های شهرستان درگز است. این بخش در جنوب باختری شهرستان واقع و محدود است از شمال به بخش نوخندان، از خاور به بخش لطف آباد، از جنوب و باختربه بخش حومه از شهرستان قوچان. موقع طبیعی: چون این بخش در دامنه ٔ کوه هزارمسجد واقع است هوای آن سرد مخصوصاً در دهستان میان کوه هوا بشدت سرد می شود. آب مزروعی بخش اغلب از چشمه سار و رودخانه است. محصول عمده ٔ آنجا عبارت است از: غلات، تریاک، بنشن، کنف، انواع میوجات، ابریشم. این بخش از دو دهستان بنام قره یاشلو و میانکوه که 34 آبادی دارند تشکیل میشود. مجموع نفوس آن 9209 تن است و راه شوسه ای که استان خراسان را به مرز شوروی متصل میکند از این بخش میگذرد. گردنه ٔ معروف اﷲاکبر در این بخش واقع است. در دامنه ٔ شمالی گردنه ٔ اﷲاکبر پنج رشته چشمه ٔ آب معدنی گرم وجود دارد و در جریان است. (فرهنگ جغرافیایی ایران ج 9).

کلات. [ک َ] (اِخ) در سابق معروف به کلات نادری و یکی از استحکامات نادرشاه افشارو از مستحکمترین قلاع شمال خاوری در مرز ایران محسوب میشده است. فعلا نام یکی از بخشهای پنچگانه ٔ شهرستان دره گز است. از طرف شمال به مرز ایران و شوروی و ازخاور به بخش سرخس و از جنوب به کوه آلاداغ هزارمسجد و بخش حومه ٔ شهرستان مشهد و از باختر به بخش لطف آبادمحدود است. بواسطه ٔ کوهستانی بودن کلیه مناطق بخش، آب و هوای سردسیر محسوب است و بواسطه ٔ کثرت برف در بیشتر راههای آن در زمستان عبور و مرور قطع می شود. آب مزروعی قراء از چشمه سارها و رودخانه که عموماً شیرین و گوارا هستند، تأمین میشود، محصول عمده ٔ آن غلات، انواع میوه و تولیدات دامی آنجا براثر بسیاری گوسفندان فراوان است و پوست آنها به قیمت گران به فروش میرسد. بخش کلات از 93 آبادی تشکیل شده و در حدود 15183 تن جمعیت دارد. کلات تا سال 1329 جزء شهرستان مشهد بود و از آن تاریخ به بعد از مشهد منتزع و تابع شهرستان درگز شده است. (از فرهنگ جغرافیایی ایران ج 9).

چناران. [چ ِ] (اِخ) مؤلف مرآت البلدان نویسد: یکی از بلوک تابع مشهد مقدس است که از شمال بخاک قوچان، از جنوب به میانولایت و درزاب، از سمت غربی و جنوب غربی به گلمکان و شاندیز و از جهت شرقی به رادکان محدود میباشد. این بلوک دارای رودخانه ای است به همین نام که دو رشته دارد و یکی از آن دو رشته از نیشابور میاید و منبع آن فریزی است و رشته ٔ دیگر از سمت نیشابور میاید و منبع آن اخلمد میباشد. قصبه ٔ چناران در این بلوک مخروبه شده و از جمعیت آن سیصد خانوار باقی مانده است و از آثار قدیم خرابه ٔ شهر منیجان در این بلوک باقی است که آن را منسوب به منیجه، دختر افراسیاب و آبادکرده ٔ وی میدانند. (از مرآت البلدان ج 4ص 273). در فرهنگ جغرافیایی آمده است: نام یکی از دهستانهای بخش حومه ٔ شهرستان مشهد که از خاور و شمال خاوری به کوه هزارمسجد، از شمال خاوری به دهستان رادکان، از باختر به دهستان گلمکان بخش طرقبه و از جنوب به دهستان بیزکی محدود است. جلگه ای با هوای معتدل است که آب مزروعی آن از رودخانه و قنوات میباشد. این دهستان از 111 آبادی بزرگ و کوچک تشکیل شده و در حدود 20793 تن سکنه دارد و راه شوسه ٔ مشهد بقوچان از این دهستان میگذرد. (از فرهنگ جغرافیایی ایران ج 9).

قوچان. (اِخ) نام یکی از شهرستان های یازده گانه ٔ استان نهم. این شهر محدود است از طرف شمال به مرز ایران و شوروی، از طرف خاور به شهرستان دره گز و از باختر به شهرستان مشهد. آب و هوای شهرستان قوچان بواسطه ٔ وجود ارتفاعات هزار مسجد و کوه آلاداغ و شاه جهان در تابستان معتدل و در زمستان خیلی سرداست و بواسطه ٔ ریزش برفهای زیاد اغلب راه های قراء وقصبات این شهر بسته میشود. روی هم رفته میتوان گفت شش ماه زمستان است و درنتیجه ٔ بارندگی های متوالی (برف و باران) چشمه سارهای متعدد و رودخانه های محلی فراوانی دارد که مورد استفاده ٔ اهالی است. قسمتهای کوهستانی عموماً چشمه سار و فقط در مناطق جلگه قنات حفر مینمایند. مناطق مختلفه ٔ قوچان عموماً کوهستانی است. فقط جلگه ٔ باریکی در اطراف رودخانه ٔ اترک تا انتهای بخش شیروان وجود دارد. قسمت عمده ٔ قرای بخش حومه و بخش شیروان در این جلگه واقعند. ارتفاعات شمال کوه هزارمسجد دنباله ٔ همان رشته ارتفاعات اصلی البرز است که در منطقه ٔ قوچان از خاور گیفان تا گردنه ٔ اﷲاکبر کشیده شده و در گردنه به کوه اﷲاکبر معروف است و بطرف خاور امتداد پیدا می کند و یک رشته ٔ دیگری در جنوب گپی کپکان تا شمال تبادکان امتداد دارد. این کوه در نقاط مختلفه به اسامی مخصوص، مانند: کورداغ، قره تپه، داش بلاغ، بیوک داغ و غیره نامیده میشود. ارتفاعات جنوبی دنباله ٔ همان کوه آلاداغ که بطرف باختر کشیده شده، دنباله ٔ آن به کوه بنیاکوه اتصال پیدا می کند. این کوه ها دارای دره ها و گدارهای متعدد است که راه های آن صعب العبور میباشد. رودخانه ٔ اترک که از خاور قوچان بطرف باختر جریان دارد قسمت عمده ٔ آبادیهای بخش حومه و بخش شیروان را مشروب میسازد و از باختر دهستان زیارت داخل منطقه بجنورد میشود و رودخانه های محلی دیگری وجود دارد که اسامی آنها قابل ذکر نیست. محصول عمده ٔ آن غلات دیمی و آبی، بنشن، ارزن و انواع میوه جات مخصوصاً انگور و کشمش بحد وفور است و چون طوایف چادرنشین در مناطق این شهرستان زیاد هستند، محصول دامی یعنی روغن، پشم و پنیر آن قابل توجه است. پنیر کرد قوچانی در استان نهم معروف است. ساکنین شهرستان از طوایف مختلفه ٔ زعفرانلو، پیچرانلو و میلانلو هستند. شهرستان قوچان از 3 بخش به نام حومه، باجگیران و شیروان تشکیل شده و دارای 434 آبادی بزرگ و کوچک است. مجموع ساکنین آن تا آخر سال 1328 در حدود 110925 نفر بوده است. راه شوسه که از دو طرف به مرز ایران و شوروی منتهی میشود یکی در باجگیران و دیگری در لطف آباد از این شهرستان عبور میکند. (از فرهنگ جغرافیایی ایران ج 9).

مشهد. [م َ هََ](اِخ) نام شهری در ایران که به زمان قدیم آن را طوس میگفتند. چون مزار شریف حضرت علی بن موسی الرضا علیه السلام در آن شهر واقع است لهذا مشهد مقدس گویند.(آنندراج)(غیاث). شهر مشهد مرکز استان خراسان است و در جلگه ای بین دو رشته کوه بینالود و هزارمسجد واقع شده است. از سطح دریا 1010 گز ارتفاع دارد.طول آن 59 درجه و 35 دقیقه(نسبت به نصف النهار گرینویچ) و عرض آن 36 درجه و 16 دقیقه است. فاصله ٔ مشهد از تهران به خط مستقیم 714 هزار گز و از راه شوسه 913 هزار گز است. جمعیت شهر مشهد مطابق سرشماری سال 1345 بالغ بر 410000 تن میباشد که با محاسبه ٔ حومه و توابع آن 700000 تن میشود. شهرستان مشهد تا آغاز قرن سوم هجری اهمیتی نداشته و بجای شهر مشهد قریه ای وجودداشته بنام سناباد از توابع طوس، و طوس در آن موقع ناحیه ای بوده است مشتمل بر چندین آبادی از قبیل توران، نوغان، بروغن، رادکان و سناباد که در سال 202 هَ. ق. حضرت رضا علیه السلام پس از شهادت به دست مأمون در آن محل مدفون گردید و بعد از آن تاریخ این محل بنام مشهد موسوم و به مرور زمان بر وسعت آن افزوده شد، بویژه در زمان پادشاهان صفوی، مانند شاه طهماسب که همت به آبادی مشهد گماشت و عمارات و ابنیه ٔ آنجا رو به فزونی نهاد، و بالنتیجه باعث تنزل طوس گردید. و اهالی آن محل نیز به مشهد نقل مکان کرده بدین ترتیب صورت شهری به خود گرفت. شاهان دیگر صفوی هم مثل شاه عباس اول و ثانی و شاه سلطان حسین در ابنیه ٔ شریفه ٔ حضرت رضا علیه السلام اهتمام فراوانی نموده و بر وسعت آن افزودند. از بناهای مهم شهر مشهد، بارگاه قدس حضرت رضا علیه السلام میباشد که یکی از مهمترین بناهای عالم اسلامی است، و از لحاظ اهمیت مذهبی و توجه مردم ایران در قرون پیش پیوسته هنرمندان و صنعتگران آن زمان شاهکارهای مختلفی در آن بارگاه مقدس به یادگار گذاشته اند. حرم مطهر حضرت رضا علیه السلام در وسط شهر واقع و مساحت داخلی حرم صد گز مربع و ارتفاع گنبد آن تقریباً 45 گز است. در اطراف حرم بناها و شبستانهای زیبا ومتعددی موجود است و نیز اطراف این شبستانها بناهای دیگری مانند صحن عتیق در قسمت شمالی و صحن جدید در قسمت خاوری و موزه در قسمت جنوب خاوری و مسجد گوهرشاددر جنوب حرم برپا شده است. ساختمان قبه ٔ مطهر چهار مرتبه و به دست چهار بانی ساخته شده است. اولین بنا قبه ٔ هارونی است که به امر عبداﷲ مأمون بنا شده. این قبه پس از چندی خراب و دومرتبه به امر سلطان محمودپسر ناصرالدین سبکتکین بارگاهی ساخته شد، ولی این بنا هم بر اثر تجاوزات قبایل ویران گردید. در وهله ٔ سوم سلطان سنجر سلجوقی به ساختن این بنا مبادرت نمود ولی طولی نکشید که بنای سوم هم در فتنه ٔ چنگیز و مغول ویران شد و بنای چهارم که اکنون هم برقرار است از سلطان الجایتو بهادرخان است. شاه طهماسب صفوی گنبد مطهر و مناره ٔ آن را با روپوش طلا تذهیب نمود. بعلاوه صحن عتیق از بناهای همین سلطان میباشد. شاه عباس و سایر سلاطین صفوی نیز در آبادی صحن عتیق و سایر بناهای آستانه به نوبه ٔ خود اقداماتی کرده اند و نادرشاه افشار نیز مناره ای شبیه به مناره ٔ شاه طهماسب در مقابل آن ساخت. صحن جدید به دستور فتحعلیشاه قاجار ساخته شده است. بطورکلی داخل حرم مطهر بنایی است به شکل مربعکه طول و عرض آن ده گز و روی آن گنبد واقع شده که از خارج با طلا پوشیده شده و از داخل آئینه کاری است. دیوار حرم از کاشی هایی ساخته شده است که از لحاظ زیبایی و تناسب کم نظیر است و روی آن خطوطی برجسته ترسیم گردیده و برخی از خشتها نیز مسدس و سفید است که آیات قرآن و احادیث با خطوط طلا بر آنها نقش شده. در روی تمام دیوارها و اطراف صحن و مسجد گوهرشاد و گلدسته هاهمه جا کاشی های ممتاز به کار رفته که بر رونق و زیبایی این بناهای تاریخی افزوده است. دیگر از ساختمانهای مهم و مقدس مشهد، مسجد گوهرشاد است که یکی از مساجد معتبر اسلامی است. این مسجد در قسمت جنوبی بارگاه حضرت رضا علیه السلام و متصل به آن واقع شده است. بانی این مسجد بانو گوهرشادآغا همسر میرزا شاهرخ پسر تیمور گورکانی است. این مسجد در زیبائی و استحکام و ظرافت هنری به حد کمال میباشد بطوریکه نظیر آن کمتر دیده شده است. طول مسجد گوهرشاد 85 گز و عرض آن 48 گز است. ایوان جنوبی آن دارای گنبد بسیار عالی است که دوگلدسته ٔ بلند در طرفین ایوان بنا شده است. طول ایوان 34 گز و عرض آن 12 گز و ارتفاع آن 20 گز است. این ایوان دارای گنبدی است که ارتفاع آن 41 گز است. بیشتر اهمیت شهر مشهد بواسطه ٔ موقعیت زیارتی آن است که دائماً گروه گروه مردم ایران و ممالک اسلامی برای زیارت به این شهر رو می آورند و از طرفی چون این شهر مرکز استان خراسان است دارای موقعیت سیاسی و بازرگانی و اقتصادی مهم میباشد. شهر مشهد، مرکز بازرگانی مشرق ایران و مخصوصاً قالیهای خراسان است و در آن اغلب محصولات و انواع میوه به فراوانی یافت میشود. شهر مشهد دارای دو کارخانه ٔ به نسبت مهم است که یکی کارخانه ٔ قندآبکوه در سه هزارگزی شهر و دیگری کارخانه ٔ نخریسی و نساجی و کارخانه ٔ چرم سازی خسروی است. علاوه بر این کارخانه های دیگر نیز مانند کارخانه های برق و غیره در این شهر موجود است.(از فرهنگ جغرافیائی ایران ج 9).

گنبدقابوس. [گُم ْ ب َ دِ] (اِخ) شهرستان گنبدقابوس قبلاً از نظر اداره ٔ آمار و ثبت احوال مرکز دشت گرگان ولی از نظر تقسیمات کشوری یکی از بخشهای شهرستان گرگان بود و در سال 1328 به شهرستان تبدیل گردید. حدود و خلاصه مشخصات آن بشرح زیر است:
حدود: از طرف شمال به مرز ایران و کشور اتحاد جماهیر شوروی، از خلیج حسینقلی دریای مازندران، همه جا در طول رودخانه ٔ اترک تا محل اتصال اترک به رودخانه ٔ سومبار و ازآن به بعد خطالرأس کوه سنگوداغ تا حدود شمالی آبادی نارلی از بخش مراوه تپه (از آن به بعد جزء شهرستان بجنورد است)، از طرف جنوب به شهرستان گرگان (بخشهای مینودشت، رامیان، علی آباد مرکزی)، از طرف خاور به شهرستان بجنورد و از طرف باختر به دریای مازندران متصل می شود.
وضع کلی طبیعی شهرستان گنبدقابوس یا دشت گرگان: دشت مسطحی است که با شیب بسیار کمی به دریای مازندران منتهی میشود. در این دشت جز قسمتهای خاور و شمال خاوری هیچگونه عارضه ای به نظر نمی رسد. در ازمنه ٔ قدیم که سطح دریای مازندران بالاتر بوده این صحرا را آب دریا فراگرفته بوده، ولی به مرور زمان در نتیجه ٔ پایین رفتن دریا و رسوبات رودهای مهم گرگان و اترک و غیره که شرح آنها داده خواهد شد بحال فعلی درآمده و اینک نیز بواسطه ٔ عقب نشینی دریا تدریجاً به وسعت دشت افزوده میشود. زمینهای نزدیک به ارتفاعات برای زراعت مستعد است و از بهترین مراتع محسوب میگردد و هر قدر به دریا نزدیک میشود شوره زار و لم یزرع است.
آب و هوا: هوای دشت در تابستان گرم و در زمستان معتدل است و وزش باد خاوری در تابستان هوا را گرم نموده و وزش باد شمال باختری از طرف دریااز گرمی هوا میکاهد. در زمستان باران بیشتر از برف میبارد، در صورتی که باد شمال بوزد منجر به یخبندان میشود. چون افق شهرستان باز و بمحض وزش باد ابرها متفرق میشوند، لذا بارندگی دشت کمتر از نواحی دیگر گرگان است. ارتفاعات: در قسمت شمال خاوری دشت کوه شرقی غربی سنگوداغ واقع گردیده که خطالرأس آن مرز ایران و شوروی محسوب میگردد. مرتفعترین قله ٔ آن به ارتفاع 735 گز در شمال آجی سو و قله ٔ شمال خاوری نارلی به ارتفاع 812 متر است. در قسمت شمال خاوری گنبدقابوس بین دو دره رود اترک و رود گرگان کوهستان کم ارتفاعی به نام گلیجه داغ و نارلی داغ وجود دارد. مرتفعترین قله ٔ آن به ارتفاع 712 گز در شمال گچی سو، 822 گز در شمال قلیج ایشان و 908 متر در جنوب مراوه تپه و شمال آبادی عرب است. ارتفاعات خاوری دشت دنباله ٔ سلسله جبال البرز است که به کوههای شهرستان بجنورد متصل میشود و مرتفعترین قله ٔ آن در خاور این شهرستان مشهور به کوه زاو به ارتفاع 1434 متر است. رودهای دشت گرگان به شرح زیر است: 1- رودخانه ٔ اترک، سرچشمه ٔ رود مذکور از ارتفاعات هزارمسجد خراسان است که در خاور مراوه تپه وارد این شهرستان میشود و از وسط بخش مراوه گذشته در قلعه چات با رودخانه ٔ سومبار یکی شده، از این محل به بعد مرز ایران و شوروی محسوب میشود و در خلیج حسینقلی به دریای مازندران منتهی میگردد. رودخانه ٔ مزبور در منطقه دشت به مرور زمان بستر خود را به عمق 2 الی 20 متر فروبرده و قابل استفاده جز برای آشامیدن نیست و از اینجه برون به بعد در برنج کاری استفاده میشود. موقع طغیان بهار و تابستان آب آن فوق العاده تقلیل مییابد. 2- رودخانه ٔ گرگان، سرچشمه ٔ آن ارتفاعات آلاداغ خراسان است. در خاور دهستان گوگلان از معبر کوهستانی گذشته وارد دشت میشود. بستر این رودخانه نیز در عمق بیش از 5 متر واقع است و جز برای آشامیدن استفاده دیگری از آن نمیشود. این رودخانه سراسر دشت گرگان را طی نموده در باختر خواجه نفس به دریای مازندران میریزد. اکثر آبادیهای طوایف آتابادی، جعفربای در طرفین این رودخانه قرار گرفته اند. 3- رودخانه ٔ ساری سو، سرچشمه ٔ آن از کوههای گلی داغ است، با رودخانه ٔ یلی چشمه یکی شده در حدود چای قوشن به رودخانه ٔ گرگان متصل میشود. 4- رودخانه ٔ اوغان، سرچشمه ٔ آن ارتفاعات نردین و دانیال است، با رودهای فارسیان و فرنگ یکی شده در حدود بایلر گامیشلی به رودخانه ٔ گرگان متصل میشود. 5- رودخانه ٔ خرخر، سرچشمه ٔ آن کوههای دهستان دزدین است که در قلی تپه از کوهستان خارج شده و در اراضی سارلی به رودخانه گرگان متصل میشود. از این رودخانه ٔ نهری بوسیله ٔ قنات به شهر گنبدقابوس برده شده است. 6 -رودخانه ٔ حاجی لر، این رودخانه از اتصال دو رودخانه ٔچهل چای و نرمه آب تشکیل شده است اولی از ارتفاعات جنوبی قله قافه و دومی از مارکوه سرچشمه گرفته و در هزار گزی قصبه ٔ مینودشت یکی شده پس از مشروب نمودن برخی از قراء در خرابه های شهر قدیم جرجان به رودخانه ٔ گرگان میریزد. 7- رودخانه ٔ نوده رود، سرچشمه ٔ آن ارتفاعات خوش ییلاق است و در اراضی آبادی خوجم لی به رودخانه گرگان میریزد. شهرستان گنبدقابوس یا دشت گرگان یکی از بهترین مراتع نواحی شمال کشور محسوب میشود و برای نگاهداری گوسفند، شتر و اسب بسیار مناسب است. غلات بخوبی در آن به عمل می آید و در صورتی که با وسائل موتوری کشت و زرع معمول شود، محصول عمده برداشته میشود. دشت گرگان از نظر تقسیمات اداره ٔ آمار با مراعات نقاط ترکمن نشین به 8 حوزه تقسیم گردیده است. صورت زیربخشهای تابع و تعداد قراء و جمعیت آن را نشان میدهد.
نام بخش، شماره ٔ حوزه آمار، نام طایفه، تعداد آبادی، جمعیت.
مرکزی 1-5-6-8آتابای
123-41 هزار
گمیشان 2جعفربای
16- 27 "
پهلوی دژ 3آتابای
20- 17 "
اترک 4"
34- 11 "
مراوه تپه 7"
23- 11 "
بنابر آمار فوق به اضافه ٔ سکنه ٔ شهر گنبدقابوس شهرستان دشت گرگان از 217 آبادی تشکیل شده و جمعیت آن در حدود 116هزار تن است.زبان مادری سکنه ٔ شهرستان ترکمنی است و مردمی که سواد دارند و یا خدمت زیر پرچم انجام داده اند و بازرگانان و کسبه به فارسی آشنا میباشند. بواسطه ٔ مسطح بودن اراضی به اکثر نقاط شهرستان اتومبیل رفت و آمد می کند، فقط در زمستان و بهار که بارندگی زیاد است، عبوراتومبیل قدری مشکل میشود. (از فرهنگ جغرافیایی ایران ج 3).

320