معنی گشنیز

گشنیز از سبزی هائی است که خوب شناخته نشده و معبران نوشته اند غصه و ناراحتی است. برخی از معبران کهن نوشته اند گشنیز بیماری است و چنانچه در خواب ببینید که گشنیز می خورید بیمار می شوید که البته بیماری خود موجب غصه و ناراحتی است. - منوچهر مطیعی تهرانی

دیدن گشنیز در خواب غم و اندوه است و دانه آن در خواب چیزی نباشد. - حضرت دانیال

(اسم) گیاهی است از تیره چتریان که علفی و یکساله است. برگهایش شبیه جعفری و بی کرک میباشد و در نواحی بحرالرومی و آسیا (از جمله ایران) می روید و چون جزو سبزیهای خوراکی است بدین منظور کشت میشود. گلهایش سفید مایل بصورتی و دارای آرایش چترهای مرکب در انتهای ساقه میباشد. ارتفاع این گیاه تقریبا به نیم متر میرسد. ساقه اش راست و شفاف و کم و بیش خط دارد و برگهایش متناوب و در قسمت انتهایی ساقه دارای بریدگیهای رشته یی بسیار ولی در قاعده ساقه تقریبا کامل و دارای بریدگیهای نوک تیز است. میوه اش دو فندقه و بیضوی شکل مایل برنگ زرد و دارای بوی نامطبوع شبیه بوی ساس است. میوه گشنیز که در تداول عامه بنام دانه یا تخم گشنیز نامیده میشود مقوی معده و محرک و بادشکن و معرق است کزبره کسبره جلجلان. یا آش گشنیز. آشی که در آن گشنیز کنند. یا گشنیز پلو. پلوی که در آن گشنیز کنند. یا گشنیز کوهی. تخم مخلصه، (بازی گنجفه ورق) ورقی که خالهای آن بشکل برگ گشنیز است.

گشنیز. [گ ِ] (اِ) در پهلوی گشنیج = گشنیز کردی کشنیش و کشنش (کریاندر، فرانسوی). گشنیز گیاهی است از تیره ٔ چتریان که برگهای تازه ٔ آن خوراکی و دانه های وی تقریباً کروی و جوهر مخصوصی دارد که بسیار تند است. گشنیج. (از حاشیه ٔ برهان قاطع چ معین). رستنیس باشد که آنرا به عربی جلجلان گویند. (از برهان). اسم فارسی کزبره است. (تحفه ٔ حکیم مؤمن). نباتی است که تخم آنرا بمجاز گشنیز خوانند و درون آن تخم نیز از مغز تهی است. (آنندراج) (انجمن آرا). تخم معروف است ازمزیل و در عرف بفتح کاف عربی شهرت دارد. (غیاث). دانه ٔ کوچک مدوری است که از بوته ٔ معطری تحصیل میشود. این بوته از چین آورده شده حالا بسیار متداول است و تخم آنرا در بهار کاشته و از برای معطر بودنش بسیار مستعمل است. (قاموس کتاب مقدس). یک نوع گیاهی از طایفه ٔ چتری که برگ آنرا در پرهیزانه ٔ بیماران داخل کنند. (ناظم الاطباء): تَقدَه یا تِقدِه و جُلجُلان، دانه ٔگشنیز و کنجد. کُسبَرَه. (منتهی الارب):
این است پند حجت و این است مغز دین
و آرایش سخنش چو گشنیز و کرویاست.
ناصرخسرو (دیوان چ تهران ص 82).
از غایت جود و کرم و برّ ومروت
ناخواسته بخشی به همه خلق همه چیز
آن بخت ندارند که ناخواسته یابند
چیز این دو سه تا شاعر بی مغز چو گشنیز.
سوزنی (دیوان ص 439).
از تف تیغ فتنه باد تهی
دشمنت را دماغ چون گشنیز.
انوری.
گنده از زیره و گشنیز بسر میگردید
نخود آب از عرق و مشک معطر میشد.
بسحاق اطعمه (دیوان چ شیراز ص 56).
- آش گشنیز، آشی که با گشنیز درست کنند.
- گشنیزپلو، پلوی که گشنیز داخل آن کنند.

گشنیز. [گ َ] (اِ) رفتار با ناز و شادمانی و خرامان و شادان باشد. (برهان). شادمان. خرسند. مسرور. خوشحال. شادی و شعف. خوشی و خرمی. (از ناظم الاطباء).

آب گشنیز. [ب ِ گ ِ] (ترکیب اضافی، اِ مرکب) آبی که از کوفتن برگ و ساق گشنیز حاصل کنند.

گشنیز حصرم. [گ ِ زِ ح ِ رِ] (ترکیب اضافی، اِ مرکب) کنایه از شراب انگوری باشد. (برهان) (آنندراج). و گشنیزه نیز آمده است:
حرمت می را که می گشنیز دیگ عیشهاست
بر سر گشنیزه ٔ حصرم روان افشانده اند.
خاقانی (دیوان چ عبدالرسولی ص 114).

گشنیز کوهی. [گ ِ زِ] (ترکیب وصفی، اِ مرکب) نام نوعی از نبات مخلصه است. (آنندراج) (انجمن آرا). اسم فارسی تخم مخلصه است. (تحفه ٔ حکیم مؤمن).

گیاهی است یک ساله با گل های سفید و چتری، از سبزی های خوردنی که مزه آن تند است، ورقی دربازی که خال های آن شبیه برگ گشنیز است، خاج. [خوانش: (گِ) [په.] (اِ.)]

مسکن صفرا و التهاب معده است. تشنگی رارفع می کند. شربت تخم گشنیز خشک برای سر گیجه ومنع مستی شراب نافع است. زیادش باعث فراموشی و اختلالات ذهنی است. و مصرف زیاد آن موجب نوعی خشتگی مفرط و باعث خوابی عمیق می شود و حالاتی نظیر گنگی و بی حسی پیش می آورد. دیر هضم است وتناول آن بعد از غذا از آروغ ترش جلوگیری می کند.

این گیاه هم به صورت اهلی کشت می شود و هم در کوه می روید ولی گیاهی که در کوه می روید دارای خواص بیشتری است. برگ و میوه این گیاه مورد توجه می باشد که منبع ویتامینهای C و B و A است. موارد استفاده این گیاه برای ناراحتیهای قلبی، نیرو دهنده مغز و برطرف کننده هیستری و غش، اشتها آور، ضد جوش و آفت دهان، ضد عفونی کننده مجاری تنفسی در زمان سرماخوردگی و زکام و حساسیت ناشی از آبریزش بینی می باشد. این گیاه با تمام خواصی که دارد مصرف زیاد آن ممکن است مضر باشد. از جمله ضررهای مصرف زیاد این گیاه عبارتند از: خوابهای پریشان و آشفته، بی خوابی، نسیان و فراموشی و لکنت زبان.مقدار مصرف این گیاه باید توسط پزشک تعیین شود که باید ?5 گرم در یک لیتر آب بصورت جوشانده و? تا 4 گرم از پودر دانه اش مورد استفاده قرار گیرد.

دانیا

تالکی

گیاهی یک‌ساله با گل‌های سفید چتری و دانه‌های خوش‌بو که خام و پختۀ آن خورده می‌شود،

نادی

387