معنی نشیمن گاه

نشین

وراء

مقعد

نشیمن. [ن ِ م َ] (اِ) جای. مقام. (صحاح الفرس) (آنندراج). جایگاه. قرارگاه. (ناظم الاطباء). جای نشستن. جای اقامت:
مر او را به هر بوم دشمن نماند
بدی را به گیتی نشیمن نماند.
فردوسی.
صدری که دایم از پی تفویض کسب ملک
خاک درش ملوک جهان را نشیمن است.
انوری.
- اطاق نشیمن، اطاقی که مخصوص نشستن و محفل کردن اهل خانه است، مثل اطاق خواب که خوابگاه است.
|| منزل. (از السامی). مسکن. (یادداشت مؤلف). خانه. حولی. وطن. خهر. (ناظم الاطباء):
بدو داد شنگل یکی رهنمای
که او را نشیمن بدانست و جای.
فردوسی.
نگه کن به جائی که دشمن بود
و گر دشمنان را نشیمن بود
بگیر و نگهدار و جایش بسوز...
فردوسی.
بنی قریظه را بکشت و بنی النضیر و بنی قینقاع رابراند و از نشیمن هاشان بیرون کرد. (تفسیر ابوالفتوح رازی چ تهران ج 2 ص 188). اگر ایشان ایمان آوردندی ایشان را به بودی که از خانه و نشیمن خود نه افتادندی. (تفسیر ابوالفتوح ج 2 ص 189).
چاه صفاهان مدان نشیمن دجال
مهبط مهدی شمر فضای صفاهان.
خاقانی.
از گریختگان دیگر جمعی بدو متصل گشته چون او را نشیمن و مکمنی نبود. (جهانگشای جوینی). || خلوتخانه. آرامگاه. (غیاث اللغات): مصلحت آن دیدم که در نشیمن عزلت نشینم. (گلستان). || فرودگاه. جای فرود آمدن. جای نشستن: سحابی که به مجاورت شهابی از اوج هوا به نشیمن خاک آید. (سندبادنامه ص 56).
- نشیمن عالم:
مرغی چنین که دانه و آبش به دست تست
مپسند کز نشیمن عالم کشد جفا.
خاقانی.
- نشیمن مغرب، محل غروب آفتاب: شبانگاه که سیمرغ مشرق به نشیمن مغرب رسید زن به خانه تحویل کرد. (سندبادنامه ص 243).
|| آشیانه ٔ مرغان. (غیاث اللغات) (آنندراج) (ناظم الاطباء). جای و مقام مرغان بود. (فرهنگ اسدی). آنجا که پرنده لانه و بچه کند در بلندی. (یادداشت مؤلف):
بسان مخلب عنقا پدید شد ز افق
و یا چو ابروی زال از نشیمن عنقا.
منوچهری.
آمد به سوی او ز همه خلق محمدت
چون با نشیمن آید مرغ نشیمنی.
منوچهری.
دم عقرب بتابید از سر کوه
چنان دو چشم شاهین از نشیمن.
منوچهری.
چونان که از نشیمن بر بانگ تیر زه
بجهد غراب ناگه جستم ز جای خویش.
مسعودسعد.
نگردد مرد مردم جز به غربت
نگیرد قدر باز اندر نشیمن.
ناصرخسرو.
مرا یک گوش ماهی بس بود جای
دهان مار چون سازم نشیمن.
خاقانی.
خاقانی از نشیمن آزادی آمده ست
بندش کجا کند فلک و زرق و بند او.
خاقانی.
به دام عشق تو درمانده ام چو خاقانی
اگر نه بام فلک خوش نشیمنی است مرا.
خاقانی.
دود تو برون شود ز روزن یک روز
مرغ تو بپرد از نشیمن یک روز.
خاقانی.
چو باز از نشیمن گشاید دوال
شکسته شود کبک را پر و بال.
نظامی.
من مرغ زیرکم که چنانم خوش اوفتاد
در دام او که یاد نیاید نشیمنم.
سعدی.
چنان مرغ دلم را صید کردی
که بازش دل نمی خواهد نشیمن.
سعدی.
بازان شاه را حسد آید بدین شکار
کان شاهباز را دل سعدی نشیمن است.
سعدی.
که ای بلند نظر شاهباز سدره نشین
نشیمن تو نه این کنج محنت آباد است.
حافظ.
شهباز دست پادشهم این چه حالت است
کز یاد برده اند هوای نشیمنم.
حافظ.
- نشیمن ساختن، مقام کردن.مسکن گرفتن.
- هم نشیمن، هم آشیان. هم آشیانه:
در جهان از یمن عدلش هم نشیمن گشته اند
باشه و شهباز با گنجشک و با کبک دری.
ابن یمین.
- هم نشیمنی کردن، هم آشیان شدن:
خواهی که پای بسته نباشی به دام دل
با مرغ شوخ دیده مکن هم نشیمنی.
سعدی.
|| آنجا که مرغ نشیند استراحت را. (یادداشت مؤلف):
حور بهشتی سرای منت بهشت است
باز سپیدی کنار منت نشیمن.
فرخی.
اگرچه ساعد شاهان بود نشیمن باز
ولی به کام دل باز آشیان باشد.
ابن یمین.
|| آشیانه. لانه ٔ جانوران و حیوانات. کنام. جای جانوران:
به فرمان دادار یزدان پاک
پی اژدها را ببرم ز خاک
ندانم که او را نشیمن کجاست
بیاید نمودن به من راه راست.
فردوسی.
چنان که میش کند بچه در نشیمن شیر
چنان که کبک نهد خایه در کنام عقاب.
قطران.
بر کشتی عمر تکیه کم کن
کاین نیل نشیمن نهنگ است.
انوری (آنندراج).
|| کرسی. جای نشستن.صندلی. (ناظم الاطباء). و نیز رجوع به نشیمنگاه شود. || آنجای از تن آدمی که بر آن نشینند. || دبر. نشین. مقعده. || آنجای ازمستراح که بر آن نشینند. (یادداشت مؤلف). || در چهارمحال بختیاری، کنایه از خوشگل، زیبا، قشنگ، پسر جوانی زیبا. (یادداشت مؤلف). || صاحب مصطلاحات الشعراء نشیمن را به معنی نشستن نیز آورده است. (از آنندراج). رجوع به نشیمن کردن شود.

تنگ نشیمن. [ت َ ن ِ م َ] (اِ مرکب) نشیمن تنگ که فراخ نباشد. (ناظم الاطباء).
- تنگ نشیمن نهنگ، دنیا و آسمان و روزگار. (ناظم الاطباء). رجوع به تنگ شود.

نشیمن ساختن. [ن ِ م َ ت َ] (مص مرکب) مقام کردن. مسکن گرفتن. به سکنی گرفتن:
مرا یک گوش ماهی بس بود جای
دهان مار چون سازم نشیمن.
خاقانی.
|| فرود آمدن.جای گرفتن. آشیان کردن:
که سازد تیره ابر آنجا نشیمن.
منوچهری.

نشیمن گرفتن. [ن ِ م َ گ ِ رِ ت َ] (مص مرکب) خانه کردن. منزل کردن. || نشیمن کردن. لانه کردن. آشیان گرفتن. آشیانه ساختن. || جای گرفتن. نشستن:
شد وقت که خلق راه گلشن گیرند
مرغان به سر سرو نشیمن گیرند.
بنائی (آنندراج).

نشیمن کردن. [ن ِ م َ ک َ دَ] (مص مرکب) فرود آمدن و اقامت کردن. جای کردن. منزل کردن:
بفرمود تا ساز رفتن کنند
ز زابل به کابل نشیمن کنند.
فردوسی.
در چمن از بی دماغی دل ناشاد
صبحدمی گر کنم بسهو نشیمن.
طالب آملی.
|| آشیانه کردن:
باز اقبالش نشیمن کرده بر هفت آسمان
هفت کوکب را گرفته زیر پر و زیر بال.
امیر معزی (آنندراج).
همچو مرغی از بر من می پرد
نزد بدعهدی نشیمن می کند.
خاقانی.

نشیمن سفلی. [ن ِ م َ ن ِ س ُ لا] (ترکیب وصفی، اِ مرکب) کنایه از دنیا:
بی بال در نشیمن سفلی گشاده پر
بی پر بر آشیانه ٔ علوی همی پرند.
ناصرخسرو.

گاه گاه. (ق مرکب) ندرهً. بندرت. بر سبیل ندرت. گاهی دون گاهی.وقتی دون وقتی. مکرر ولی کم و بزمانهای دور از یکدیگر، احیاناً، لحظه به لحظه، زمان به زمان:
به دربند ارگ آمدی گاه گاه
همی کردی از دور بر وی نگاه.
فردوسی.
نگفتی سخن جز ز نقصان ماه
که یک شب کم آید همی گاه گاه.
فردوسی.
نکردم همی یاد گفتار شاه
چنین گفت با من همی گاه گاه.
فردوسی.
بکس روی منمای جز گاه گاه
بهر هفته ای برنشین با سپاه.
(گرشاسب نامه).
و سبب آنکه میخواره را گاه گاه قی افتد و گاه اسهال نگذارد که خلط بدور معده گرد آید. (نوروزنامه). چشم را نگاه دارند از خواندن خطهاءِ باریک الا گاه گاه بر سبیل ریاضت. (ذخیره ٔ خوارزمشاهی). و گاه گاه در آن مینگریست. (کلیله و دمنه).
چو گردد جهان گاه گاه از نورد
به گرمای گرم و به سرمای سرد.
نظامی.
عمرها باید بنادر گاه گاه
تا که بینا از قضا افتد به چاه.
مولوی.
به دیدار شیخ آمدی گاه گاه
خدادوست در وی نکردی نگاه.
سعدی (بوستان).
و اهل قرابت را گاه گاه بنوازد. (مجالس سعدی).
ای ماه سروقامت، شکرانه ٔ سلامت
از حال زیردستان میپرس گاه گاهی.
سعدی (بدایع).
من آن نگین سلیمان بهیچ نستانم
که گاه گاه در او دست اهرمن باشد.
حافظ.
گاه گاه این معتقد به صحبت شریف ایشان می رسید. (انیس الطالبین ص 24 نسخه ٔ خطی کتابخانه ٔ مؤلف). و گاه گاه به قصابی مشغول می بودم. (انیس الطالبین ص 126 نسخه ٔ خطی کتابخانه ٔ مؤلف). رجوع به گاه شود.

جای نشستن، قرارگاه، آشیانه مرغان. [خوانش: (نِ مَ) (اِ.)]

آشیانه، جایگاه، مسکن، منزل

Sitzend, Sitzung (f)

جای نشستن،
[قدیمی] محل اقامت،
[قدیمی] خانه،
[قدیمی] آشیانه،

جایگاه، قرارگاه، جای اقامت

476