معنی شگفت تر | جدول یاب

لغت نامه دهخدا

شگفت

شگفت. [ش ِ گ ِ / گ ُ] (اِ) تعجب. تحیر. (ناظم الاطباء). تعجب. (برهان). تعجب و حیرت است و با لفظ دیدن و بودن و داشتن مستعمل. (آنندراج):
به شگفتم از آن دو کژدم تیز
که چرا لاله اش به جفت گرفت.
خسروی.
در آن خانه شد پهلوان از شگفت
بسی پیش یزدان نیایش گرفت.
اسدی.
اگر به وی [حسنک] چیزی رسید که بدیشان [یاران او] رسیده بود، پس شگفت داشته نیاید. (تاریخ بیهقی چ ادیب ص 190).
طاقت برسید و هم بگفتم
عشقت که زخلق می نهفتم...
گر کشته شوم عجب مدارید
من خود زحیات در شگفتم.
سعدی.
- به شگفت آوردن، اعجاب. تعجیب. روع. ابهار. (یادداشت مؤلف). ازهاف. (منتهی الارب). تعجب در کسی ایجاد کردن. موجب تعجب کسی شدن.
- به شگفت آورنده، رائع. (یادداشت مؤلف). ایجادکننده ٔ تعجب.
- در شگفت افتادن، حیران شدن. دچار شگفتی و تعجب گشتن: از مشاهدت این حال در شگفتی عظیم افتادم. (کلیله و دمنه).
- شگفت نمودن، تعجب کردن. دچار شگفتی و حیرت شدن: کسری و حاضران شگفتی نمودند عظیم. (کلیله و دمنه).
- نشگفت، جای عجب نیست. جای شگفت نیست. شگفتی ندارد:
نا نوردیم و خوار وین نشگفت
که بن خار نیست ورد نورد.
کسائی.
به رخ بر همی جوشد آن زلف نشگفت
ازیرا که عنبر بجوشد بر آذر.
فرخی.
کسی که نام و بزرگی طلب کند نشگفت
که کوه زر به بر چشم او نماید کاه.
فرخی.
نشگفت ار ز فر دولت تو
روید از شوره پیش تو شمشاد.
فرخی.
مر مرا همچو خویشتن نشگفت
گر نگونسار و غُمر پندارند.
ناصرخسرو.
یک دو بینی همی و این نشگفت
یک دو بیند همی به چشم احول.
مسعودسعد.
نکنی آنچه گویی و نشگفت
کآنچه گویند شاعران نکنند.
مسعودسعد.
نه شگفت که چون نمک بر آتش
لب را مدد از فغان ببینم.
خاقانی.
نشگفت اگر مسیح درآید زآسمان
آرد طواف کعبه و گردد مجاورش.
خاقانی.
نشگفت اگر ز هوش شود موسی آن زمان
کایزد به طور نور تجلی برافکند.
خاقانی.
نشگفت اگر چو آهوی چین مشک بردهم
چون سر بخورد سنبل و بهمن درآورم.
خاقانی.
|| (ص) عجیب و غریب. عجب. اِمر. اَفد. غرو. افکوهه. عجایب. (یادداشت مؤلف). عجیب. (برهان) (منتهی الارب). عجب. (منتهی الارب) (دهار) (فرهنگ اوبهی):
هر آن کریم که فرزند او بلاده بود
شگفت باشد اگر از گناه ساده بود.
رودکی.
شگفت نیست اگر کیغ چشم من سرخ است
بلی چو سرخ بود اشک سرخ باشد کیغ.
بوشعیب.
چنین دید هرگز که دید این شگفت
دژم گشت وز پور کینه گرفت.
دقیقی.
جادوییها کند شگفت و عجب
هست و استاش زند و استانیست.
خسروی.
شهنشاه ایران چو دید این شگفت
خراج و گزیت از جهان برگرفت.
فردوسی.
همی هر کسی گفت اینت شگفت
کزین هر کس اندازه باید گرفت.
فردوسی.
به ره بر بدید و سبک برگرفت
کنون بشنو این داستان شگفت.
فردوسی.
ز پرویز چون داستانی شگفت
ز من بشنوی یاد باید گرفت.
فردوسی.
بگویم همین داستان شگفت
کز آن مرد دانا شگفتی گرفت.
فردوسی.
سکندر سبک پرسش اندرگرفت
که ایدر چه بینیم چیزی شگفت.
فردوسی.
هم از جوانی معروف شد به نام نکو
شگفت باشد نام نکو زمرد جوان.
فرخی.
ترا دیده ام قادر و پارسا بس
شگفت است با قادری پارسایی.
فرخی.
شگفت نیست گر از مدح او بزرگ شدم
که از مدیح محمد بزرگ شد حسان.
فرخی.
بجز عمود گران نیست روزو شب خورشش
شگفت نیست از او گر شکمش کاواک است.
لبیبی.
این باب پیش گیرم و باز پس شوم و کارهای سخت شگفت برانم. (تاریخ بیهقی چ ادیب ص 362).
شگفتهای جهان را پدید نیست کران
هر آن شگفت که بینی بود شگفت تر آن.
قطران.
به گرد سپهدار مهراج گفت
که این چشمه دارد شگفتی نهفت.
اسدی.
دعوی همی کند که نبی را خلیفتم
در خلق این شگفت حدیثی است بوالعجب.
ناصرخسرو.
هست شگفت اینکه همی ناصبی
سیرنخواهد شدن از کافری.
ناصرخسرو.
به نزدمردم بیمار ناخوش است شکر
شگفت نیست که ما نزد تو ز کفاریم.
ناصرخسرو.
شگفت نیست که از رای عدل گستر تو
شوند ساخته چون دو برادر آتش و آب.
مسعودسعد.
جواب تلخ شگفت است از آن لب شیرین.
امیرمعزی.
شگفت نیست به جان رغبت و ز مرگ حذر
که مرگ ناخوش و تلخ است و جان خوش و شیرین.
امیرمعزی.
پس چو واو از میان آوه برفت
ماند آه مجرد اینت شگفت.
سنایی.
گر لطف تو خرید مرا بس شگفت نیست
کاهل بصر خرند به سیم و زر آینه.
خاقانی.
آدم چو غصه کرد ز دیوی شگفت نیست
گر تو شهاب غصه ٔ دیولعین خوری.
خاقانی.
چنان گفتم از هرچه دیدم شگفت
که دل راه باور شدن برگرفت.
نظامی (از آنندراج).
ما سایه وتو خورشید آری شگفت نبود
خورشید سایه ای را گر در نظر نیارد.
عطار.
چون گذشت از سر جهانی را گرفت
گر جهان ویران کند نبود شگفت.
مولوی.
بخندید انگشت بر لب گرفت
کزو هرچه آید نباشد شگفت.
سعدی (از آنندراج).
از آن چنان پدر آری چنین پسر زاید
ز آفتاب نتیجه شگفت نیست ضیا.
؟
- ای شگفت، یا للعجب. عجبا. شگفتا. ای عجب. چه بسیار عجیب. (یادداشت مؤلف):
آب گلفهشنگ گشته از فسردن ای شگفت !
همچنان چون شیشه ٔ سیمین نگون آویخته.
فرالاوی.
پیری مرا به زرگری افکند ای شگفت !
بی گاه دود زردم همواره سرف سرف.
کسایی.
سپهبد برانگیخت اسب ای شگفت !
به نوک سنان زآن سری برگرفت.
فردوسی.
بزد دست و ریش شهنشه گرفت
به خواری کشیدش به خاک ای شگفت !
فردوسی.
ببوسید رستهم تخت ای شگفت !
جهان آفرین را ستایش گرفت.
فردوسی.
تن شاه از آن آسیا برگرفت
همان آسیابان ببین ای شگفت !
فردوسی.
شه از آنکه عالم گرفت ای شگفت !
من آنرا گرفتم که عالم گرفت.
نظامی.
کسی را نصیحت مگو ای شگفت !
که دانی که در وی نخواهد گرفت.
سعدی.
|| طرفه. فری. (یادداشت مؤلف). نوظهور. اعجوبه. (منتهی الارب):
مباش غمگین یک لفظ یادگیر لطیف
شگفت گونه لکن قوی و با بنیاد.
کسایی.
بمان تا بدین گنگبار از شگفت
چه بینیم کآن یاد باید گرفت.
اسدی.
شگفت خداوند چرخ بلند
به گیتی که داند شمردن که چند.
اسدی.
به گرشاسب ملاح گفت ای شگفت
ز روم آمد آرامش اینجا گرفت.
اسدی.
- شگفت کاری، کارهای طرفه و عجیب انجام دادن:
چون دید شه آن شگفت کاری
کز مردمی است رستگاری.
نظامی.
|| (اِ) معجزه. اعجاز. (ترجمه ٔ دیاتسارون ص 88) (یادداشت مؤلف). معجز: این است اول شگفت که عیسی کرد در قاطنه ٔ جلیل. (ترجمه ٔ دیاتسارون ص 46). || (اِمص) آشفتگی. (ناظم الاطباء).

شگفت انگیز

شگفت انگیز. [ش ِ گ ِ اَ] (نف مرکب) شگفت انگیزنده. تعجب آور. شگفت آور. (یادداشت مؤلف): غیرطبیعی و شگفت انگیز بنظر می آمد. (سایه روشن صادق هدایت ص 12). رجوع به مترادفات کلمه شود.

شگفت ماندن

شگفت ماندن. [ش ِ گ ِ / گ ُ دَ] (مص مرکب) تعجب کردن. حیران ماندن. در شگفت ماندن. متعجب شدن.سخت دچار شگفتی گشتن. (یادداشت مؤلف):
بگفت این و خود ساز دیگر گرفت
نگه کن کنون تا بمانی شگفت.
فردوسی.
یکی را ز بن دور کرده دو کفت
از آن خستگان ماند نعمان شگفت.
فردوسی.
بماند اندر او جهن جنگی شگفت
کلاه بزرگی ز سر برگرفت.
فردوسی.
به آوردگه رفت و نیزه گرفت
همی مانده از گفت مادر شگفت.
فردوسی.
ز همت هنر تو شگفت ماندستم
که ایمنی تو برو و بر آسمان نشوی.
منوچهری.
بونصر از آن شگفت ماند و گفت تمام مردیست. (تاریخ بیهقی چ ادیب ص 379). بزرگان روم و ایران همه پیش شاه بودند و در صورت نیکوی اوی شگفت ماندند. (اسکندرنامه ٔ نسخه ٔ نفیسی). نهال او را دید درخت شده و آن خوشه ها از او آویخته شگفت بماند. (نوروزنامه).
- به شگفت ماندن، در تعجب ماندن. غرق حیرت و تعجب گشتن: این خبر به حجاج بردند به شگفت بماند. (تاریخ بیهقی چ ادیب ص 189).
- در شگفت یا اندر شگفت ماندن، در حیرت و تعجب ماندن. متعجب شدن:
ز گفتار او ماند اندر شگفت
زمین را ببوسید و پوزش گرفت.
فردوسی.
بدو ماند شاه جهان در شگفت
وز آن کودک اندیشه ها برگرفت.
فردوسی.
از آن تاجور ماند اندر شگفت
سخن هرچه بشنید در دل گرفت.
فردوسی.
بدو مانده بر خسرو اندر شگفت
چنان برز و بالا و بازو و کفت.
فردوسی.
- شگفت (در شگفت) فروماندن، متعجب ماندن. از تعجب فروماندن:
فروماند از کار رستم شگفت
همی راند و اندیشه اندرگرفت.
فردوسی.
چو هومان ورا دید با یال و کفت
فروماند یکبار از او در شگفت.
فردوسی.
- مانده اندر شگفت (در شگفت)، مبهوت و حیران مانده:
ای پرغونه باژگونه جهان
مانده من از تو به شگفت اندرا.
رودکی.
فراوان سخنها از ایدر بگفت
فرستاده مانده از او در شگفت.
فردوسی.
وز آن روی راه بیابان گرفت
همه کشورش مانده اندر شگفت.
فردوسی.

شگفت آور

شگفت آور. [ش ِ گ ِ وَ] (نف مرکب) تعجب آور. شگفت انگیز. (یادداشت مؤلف).طِم ّ. (منتهی الارب): ذیمری، مرد زیرک تیز خاطر شگفت آور. (یادداشت مؤلف). رجوع به مترادفات کلمه شود.

شگفت آمدن

شگفت آمدن. [ش ِ گ ِ / گ ُ م َ دَ] (مص مرکب) عجیب آمدن. عجیب و غریب نمودن. شگفت انگیز بنظررسیدن. تعجب آور دیدن. (یادداشت مؤلف). عارض شدن حالت شگفتی بر کسی. تعجب عارض شدن بر کسی:
سپهبد به گفتار او بنگرید
شگفت آمدش کاین سخنها شنید.
فردوسی.
بسی چیز دیگر نهانی بگفت
وز این آگهی آمد او را شگفت.
فردوسی.
شگفت آمدش گفت خاقان چین
ترا کرد از این پادشاهی گزین.
فردوسی.
دلت را همی گر شگفت آید این
به چشم خرد خویشتن را ببین.
اسدی.
چون به اوج هوا رسیدند مردمان را از ایشان شگفت آمد. (کلیله و دمنه). قاضی را از این سخن شگفت آمد. (کلیله و دمنه).
شگفت آید مرا گر یار من نیست
دلم چون برد اگر دلدار من نیست.
نظامی.
شگفت آمدم کو قوی حال بود
خداوند جاه و زر و مال بود.
سعدی.
تبسم کنان دست بر لب گرفت
کزو هرچه دیدی نیاید شگفت.
سعدی.
شگفت آمد از بختم که این دولت از کجا.
(گلستان).

ای شگفت

ای شگفت. [اَ / اِ ش ِ گ ِ] (صوت مرکب) ای شگفتا. برای اظهار تعجب بکار رود:
آب گلفهشنگ گشته ست از فسردن ای شگفت
همچنان چون شوشه ٔسیمین نگون آویخته.
فرالاوی.
ای شگفت آنکه همی کینه ٔ خوارزم کشید
تا که حاصل شودش نام و برآید از ننگ.
فرخی.