معنی بیجاده | جدول یاب

لغت نامه دهخدا

بیجاده

بیجاده. [دَ / دِ] (اِ) نوعیست از جوهر. طبیعت وی گرم و خشک و معدنش کوههای مشرق و کهربا و کاه ربای است و معنی ترکیبی بیجاده بی راه است چه جاده بتازی زبان راه فراخ است. (شرفنامه ٔ منیری). بیجاده نوعی از یاقوت است. (برهان). بیجاد. (صحاح الفرس). بیجاد. بیجادق. بیجیدق. بجاذه. بجادی: و اندر بدخشان معدن سیم است و زر و بیجاده و لاجورد. (حدود العالم). سنگلنج بر دامن کوه است و معدن بیجاده ٔ بدخشی و لعل اندر این کوه است. (حدود العالم).
کجا نام آن رومی آزاده بود
دو رنگ رخانش چو بیجاده بود.
فردوسی.
بردست بید بست ز پیروزه دست بند
در گوش گل فکند ز بیجاده گوشوار.
فرخی.
تاجی شده ست روی من از بس که تو بر اوی
یاقوت سرخ پاشی و بیجاده گستری.
فرخی.
بیشه های کژ روان از لاله و از شنبلید
گاه چون بیجاده گردد گاه چون زر عیار.
فرخی.
به یکساعت او هم دهانش بیاکند
بیاقوت و بیجاده ٔ بهرمانی.
منوچهری.
و آن نار بکردار یکی حقه ٔ ساده
بیجاده بهر رنگ بدان حقه بداده.
منوچهری.
ز بیجاده تاج و ز پیروزه تخت
ز زربفت فرش و زمرجان درخت.
اسدی.
چرا این سنگ بی قیمت همه پاک
نشد بیجاده و یاقوت احمر.
ناصرخسرو.
در این فیروزه طشت از خون چشمم
همه آفاق شدبیجاده معدن.
خاقانی.
بیجاده لبی بدان لطیفی
چون باشد چون کند حریفی.
نظامی.
یکایک درختانش از میوه پر
همه میوه بیجاده و لعل و در.
نظامی.
چو بیجاده برداشت او از لاَّلی
ز مرحل برآمد همه بر مراحل.
حسن متکلم.
|| بمعنی بیجاد است که کاه ربا باشد. (برهان). بیجاد. (صحاح الفرس):
از روی بی نیازی بیجاده که رباید
ورنه چه خیزد آخر بیجاده را ز کاهی.
سنایی.
کز وجه زمین بوسی ز دیوان سرایت
که ریزه ربایند به بیجاده ٔ جاذب.
سوزنی.
تا از قلم کاه مثال تو مثالی
بیجاد نگیرد نشود گیرا بر کاه.
سوزنی.
هوا بقوت حلم تو کوه بردارد
چنانکه قوت بیجاده برندارد کاه.
انوری.
عقل پیش لب چو بسدشان
راست چون کاه پیش بیجاده.
انوری.
اقلیم گشائی که ز جاسوسی عدلش
بیجاده نیارد که کند کاه ربایی.
خاقانی.
ای جهانداری که کوته کرد دورعدل تو
جور مغناطیس از آهن دست بیجاده ز کاه.
امامی هروی.
|| کنایه از لب خوبان است:
دو بیجاده بگشاد و آواز داد
که شاد آمدی ای جوانمرد شاد.
فردوسی.
گهم به غمزه ٔ زهراب داده خسته کنی
گهم به نوشین بیجاده مرهمی سازی.
سوزنی.

بیجاده گون

بیجاده گون. [دَ / دِ] (ص مرکب) برنگ بیجاده. سرخ. یاقوتی رنگ:
گاه برسان یکی یاقوت گون گوهر شود
گه بکردار یکی بیجاده گون مجمر شود.
فرخی.
می بیجاده گون خواهد بت سیمین ذقن خواند
بتی خواند که او را شاخ باغ نسترن خواند.
فرخی.
گلنار همچو درزی استاد برکشید
قواره ٔ حریر ز بیجاده گون حریر.
منوچهری.
ز بیجاده گون باده ٔ دلفروز
فشاندند بیجاده بر روی روز.
نظامی.
بیا ساقی از باده جامی بیار
ز بیجاده گون گل پیامی بیار.
نظامی.
- بیجاده گون تیغ، شمشیر خون آلود خونریز. (آنندراج) (ناظم الاطباء).

شاخ بیجاده

شاخ بیجاده. [خ ِ دَ / دِ] (ترکیب اضافی، اِ مرکب) کنایه از شمع:
باده پیش آرو پیش من بنشین
شاخ بیجاده پیش من بنشان.
قطران.

بیجاده لب

بیجاده لب. [دَ / دِ ل َ] (ص مرکب) کسی که لب وی سرخ مانند مرجان باشد. (ناظم الاطباء). سرخ لب:
نه زال و نه آن ماه بیجاده لب
بخفتند یک هفته در روز و شب.
فردوسی.
عنبرین خطی و بیجاده لب و نرگس چشم
حبشی می و حجازی سخن و رومی دیم.
فرخی.
بیجاده لبا من از فراقت
رخساره چو کهربای کردم.
سوزنی.

بیجاده طبع

بیجاده طبع. [دَ / دِ طَ] (ص مرکب) کنایه ازکسی که از مردمان چیز بحیله برباید. (انجمن آرا).

بیجاده آب

بیجاده آب. [دَ / دِ] (اِ مرکب) شراب زردرنگ. (ناظم الاطباء). شراب گلرنگ. (آنندراج). شراب که برنگ سرخ و کهربا باشد. (هفت قلزم).

بیجاده ٔ قلوب

بیجاده ٔ قلوب. [دَ / دِ ی ِ ق ُ] (ترکیب اضافی، اِمرکب) کنایه از سخنان نغز و نظر اولیا و هم عشق خوبان و آنچه دل کشاند بسوی و جانب خود. (انجمن آرا).

بیجاده ٔ مذاب

بیجاده ٔ مذاب. [دَ / دِ ی ِ م ُ] (ترکیب وصفی، اِ مرکب) خون و می سرخ و زعفرانی. (آنندراج). خون و شراب سرخ و شراب زعفرانی رنگ. (ناظم الاطباء).

صرف بیجاده رنگ

صرف بیجاده رنگ. [ص ِ ف ِ دَ / دِ رَ] (ترکیب وصفی، اِ مرکب) کنایه از شراب زعفرانی باشد. (برهان):
بیا ساقی آن صرف بیجاده رنگ
بمن ده که پایم درآمد بسنگ.
نظامی.
رجوع به صِرف شود.