معنی افزونیها

برکات

جمع زائده، افزونیها

(تک: زیاده) بسیاران افزون ها (مصدر اسم) جمع زیادت افزونیها بیشیها.

افزند. [] (اِ) همان اروند یعنی فر و زیبائی و مهتری و افزونیها. (مؤید).

کثرات. [ک َ ث َ] (ع اِ) ج ِ کثره. (آنندراج). و کثرت. (غیاث اللغات). بسیاریها. افزونیها. (ناظم الاطباء). رجوع به کثرت شود.

زیادات. (ع اِ) ج ِ زیاده. (ناظم الاطباء). ج ِ زیادت (زیاده). افزونیها و بیشیها. (فرهنگ فارسی معین): و این زیادات است و نقصانات و آنچه از پس به حاصل آید دورترین حدی باشد که بدو توانند رسیدن از عمر. (التفهیم بیرونی ص 521). رجوع به زیاده شود.

مستفرغ. [م ُ ت َ رِ](ع ص) نعت فاعلی از استفراغ. تهی نماینده ٔ معده از افزونیها.(از منتهی الارب). قی کننده.(از اقرب الموارد). آنکه قی می آورد.(ناظم الاطباء).شکوفه کننده. || آنکه نهایت کوشش و جهد خود برای انجام کاری به کار برد.(از اقرب الموارد).

زوائد. [زَ ءِ] (ع اِ) ج ِ زائده. افزونیها. (از آنندراج): و بر جگر فزونی هاست از وی بیرون آمده بر سان انگشتان و بدین فزونیها گرد معده اندر آمده است. چنانکه چیزی را به انگشتان بگیرند و این فزونیها را به تازی زوائد گویند. (ذخیره ٔ خوارزمشاهی، یادداشت بخط مرحوم دهخدا). از جمله زوائد مبانی هزار محوطه بود از جهت مرابط فیلان. (ترجمه ٔ تاریخ یمینی چ 1 تهران ص 423). زائده الکبد؛ هنیه منها صغیره الی جانبها منتحیه عنها. ج، زوائد. (اقرب الموارد).
- زوائد متصله، فزونیها که بر سر استخوانهای مهره هاست. (از ذخیره ٔ خوارزمشاهی، یادداشت بخط مرحوم دهخدا).
- زوائد مفصلیه، فزونیهای استخوانهای پهلو که در استخوانهای مهره های پشت نشسته است. (از یادداشت ایضاً).
- زوائد من الاسنان، ما یلی الانیاب و منه قول المتنبی فی عشیره سیف الدوله: «و سائر املاک البلاد الزوائد». (اقرب الموارد).
|| زیاده الایمان بالغیب والیقین. (تعریفات جرجانی، در اصطلاحات صوفیه). || تندیهای پس پالان. (منتهی الارب) (آنندراج) (ناظم الاطباء) (از اقرب الموارد). || ذوالزوائد؛ شیر بیشه یعنی به اظفاره و انیابه و زئیره و صولته. (منتهی الارب) (آنندراج) (ناظم الاطباء).

استفراغ. [اِ ت ِ] (ع مص) آغاز کردن کاری و سخنی را. || کشتن بچه ٔ نخستین شتر و گوسپند را. || توانائی خود در کاری بذل کردن. (منتهی الارب). همه ٔ توانائی خویشتن کار بستن. (تاج المصادر بیهقی) (زوزنی). || فراغت خواستن. (غیاث). || (اصطلاح طب) خروج فضول از بول و عرق و قی و خروج بلغم. پالایش. مقابل احتباس. تهی شدن تن خواستن از افزونیها که در طبیعت باشد. (تاج المصادر بیهقی). تهی شدن بدن از فضلات. (غیاث). تهی شدن از افزونیها که در طبیعت باشد خواستن. (زوزنی). پالایش طبع. گشاد. مقابل احتقان، بست. استفراغ، تدبیر پرداختن تن باشد از فضله ٔ طعام و از خلطهای فزونی. بیرون کردن طبیعت فضول را از بدن یا برعاف یا بریستن یا به قی ٔ و یا بعرَق و مانند آن. بیرون کردن رطوبتهااز تن باشد بوسائل طبیعی و غیرطبیعی چون خوی بوسیله ٔ مسامات و بلغم بوسیله ٔ ریه و بینی و خون بفصد و حجامت و نزف و نفث و بول بوسیله ٔ مثانه و فضول معده به قی یا اسهال و منی به انزال و مباشرت و چرک گوش و چرک بن ناخن. بیرون کردن فضول از تن بوسیله ٔ مسهل یا حقنه یا قی یا مُعرق یا بوسیله ٔ مُدِرّ یا مواقعه و غیره: بباید دانست که جماع استفراغی طبیعی است که...فضله ها از تن بدان دفع شود و تن سبکی یابد. (ذخیره ٔخوارزمشاهی). و از همه ٔ استفراغها پرهیز کند خاصه از جماع. (ذخیره ٔ خوارزمشاهی). هر گاه که مادّه به رگها میل کند استفراغ یا بعرق باشد و یا به ادرار بول. (ذخیره ٔ خوارزمشاهی). و اگر استفراغ بحقنه کنند که از شحم حنظل و قنطوریون و... سازند روا باشد. (ذخیره ٔ خوارزمشاهی). و اگر به استفراغی حاجت افتد داروی مسهل خوردن صوابتر از قی کردن و رگ زدن باشد. (ذخیره ٔخوارزمشاهی). خارش قضیب و خایه را استفراغ به فصد وبه اسهال... باید کرد. (ذخیره ٔ خوارزمشاهی). نشان های بحران انتقال هفت است: یکی قوت تب، دوم نابودن هیچ نوع از انواعهای استفراغ. (ذخیره ٔ خوارزمشاهی). و اگر امتلاء سخت به افراط باشد، از پس استفراغی کنند به مسهلی که درخورد امتلاء باشد. (ذخیره ٔ خوارزمشاهی). و اگر بیماری را به استفراغ حاجت باشد، بمسهل یا بحقنه یا بشیاف یا بفصد تا آن استفراغ کرده نشود غذا نشاید داد. (ذخیره ٔ خوارزمشاهی). چون چهار روز بگذرد [از بیماری لقوه] یک مثقال ایارج بر سبیل شب یار بخورد و از پس یک هفته بحقنه ٔ تیز استفراغی کند. (ذخیره ٔ خوارزمشاهی). با مسهل با فصد و حجامت با معرقها و مقیی ٔها و مدرهای بول و طمث و داروها که بلغم از شش براندازد کنند. (ذخیره ٔ خوارزمشاهی). و اگر با لقوه علامتها که مقدمه ٔ فلج باشد یا مقدمه ٔ سکته باشد همی بیند بباید شتافت و استفراغی قوی کرد بحقنه ٔ تیز یا مسهلی قوی. (ذخیره ٔ خوارزمشاهی). نهم از سببها که تن را سرد کند، استفراغ به افراط و بسیاری جماع از این جمله بود. (ذخیره ٔ خوارزمشاهی). چهارم [از اسباب گرم کننده ٔ تن] ضمادها و داروها و روغنها مالیدنی و محجمه برنهادن باشد بی آزدن از بهر آنکه آزدن استفراغ باشد و استفراغ سردی فزاید. (ذخیره ٔ خوارزمشاهی). نخست استفراغی کند بحقنه ٔ تیز. (ذخیره ٔ خوارزمشاهی). و هرچند گاهی استفراغی کردن به قی. (ذخیره ٔ خوارزمشاهی). اگر استفراغ کنند و آن شهوت را ساکن گردانند روا باشد و استفراغ بفصد اولی تر. (ذخیره ٔ خوارزمشاهی).رگ باسلیق زدن و حجامت کمرگاه و استفراغ بحقنه ٔ خسک و بابونه. (ذخیره ٔ خوارزمشاهی). از خوردن [جو] خون کثیف و فاسد نخیزد که به استفراغ حاجت افتد. (نوروزنامه). || قی کردن. (غیاث) (منتهی الارب).برگردانیدن فضول از راه گلو. تکلف قی. شکوفه. قی. اسهال. (تفلیسی). تهوّع. || تهی کردن معده را از فزونیها. (منتهی الارب). انتقاص مواد از بدن.
- استفراغ بولی، خروج بول.
- استفراغ ثفلی، خروج غایط. تغوّط.
- استفراغ جزئی، انتقاص از عضوی مخصوص، مانند استفراغی که از سعوطات و عطوسات کنند.
مؤلف کشاف اصطلاحات الفنون گوید: استفراغ با راء مهمله عبارتست از کم شدن مواد از بدن و استفراغ کلی آن چیز را گویند که از تمامی بدن کم شود. بنابراین استفراغ جزئی آن چیزی را گویند که از عضو مخصوصی کم شود مانند سعوطات و عطوسات استفراغ شده از سر به تنهائی و گاه استفراغ کلی گویند و از آن استفراغ تمامی اخلاط خواهند و درین صورت استفراغ جزئی آن باشد که از بدن خلط مخصوصی استفراغ شود، مانند اسهال و قی. کذا فی بحرالجواهر: بحکم آنکه جماع نوعی است از استفراغ جزئی. (ذخیره ٔ خوارزمشاهی).
- استفراغ کردن، برگرداندن. برگردانیدن. قی کردن. هراشیدن. شکوفه افتادن بر کسی.
- || روان کردن شکم: و خداوند آماس صفرائی را استفراغ صفرا باید کردن به آب میوه ها. (ذخیره ٔ خوارزمشاهی). و خداوند آماس بلغم را استفراغ بلغم باید کرد به ایارج فیقرا. (ذخیره ٔ خوارزمشاهی). پس تدبیر استفراغ کردن به اقراص بنفشه و حب صنوبر و مطبوخ هلیله و مانند آن. (ذخیره ٔ خوارزمشاهی). و آنرا که زکام و نزله بسیار باشد بحب قوقایا استفراغ کردن سود دارد. (ذخیره ٔ خوارزمشاهی).
- استفراغ کلی، انتقاص مواد از همه ٔ بدن.
- استفراغ منوی، خروج منی. بیرون کردن منی.

160