معنی عنصرالمعالی در فرهنگ لغات ها (دهخدا،معین و ... ) + سایر منابع اطلاعاتی

عنصرالمعالی. [ع ُ ص ُ رُل ْ م َ] (اِخ) امیر عنصرالمعالی کیکاوس بن اسکندربن قابوس بن وشمگیربن زیار. از امرای دانشمند خاندان زیاری بوده است. وی از زیاریانی است که بعد از منوچهربن قابوس و علی الخصوص پس از غلبه ٔ ترکمانان سلجوقی برایران، حکومت مستقلی نداشته و تنها بعنوان امیرزادگان و مقتدران محلی در قسمتی از طبرستان باقی مانده بودند. اسکندر پدر کیکاوس دارای دستگاه امارت بود و خود نیز امارت گونه ای داشت، ولی ظاهراً این امارت منحصر به قسمت محدودی از گرگان و طبرستان، و بسیار ضعیف بود. و بسبب آنکه زن او فرزند سلطان محمود غزنوی بود، در حدود هشت سال در دستگاه سلطان مودود بسر برد. وچندی به غزو در هندوستان و نیز در سرحدات روم رفت وسپس چند سال در گنجه نزد امیر ابوالسوار شاووربن فضل (فضلون) پادشاه شدادی بسر برد و مدتی را نیز در سفر حج گذرانید. عنصرالمعالی پسری داشت به نام گیلانشاه که کتاب قابوسنامه را برای او نوشت. این کتاب که گویا ابتدا «نصیحت نامه » نام داشت، مقدمات غالب فنون رابا بیانی ساده شامل است و کیکاوس بقصد تربیت فرزند خود همه ٔ رسوم را اعم از لشکرکشی، مملکت داری، اجتماعی و علوم و فنون متداول زمان، مورد بحث قرار داده است. لذا این کتاب حاوی اطلاعات ذیقیمت و متنوعی در مسائل مختلف مربوط به فرهنگ و آداب و عادات ایران در قرن پنجم هجری گردیده است. عنصرالمعانی ظاهراً تا اواخر قرن پنجم هجری (بعد از حدود سال 492 هَ.ق.) و یا اوایل قرن ششم (پیش از حدود سال 508 هَ.ق.) در قید حیات بوده است. رجوع به تاریخ ادبیات در ایران تألیف صفا ج 2 ص 898 و مآخذ ذیل شود: تاریخ طبرستان. مقدمه ٔ قابوسنامه بقلم سعید نفیسی. سبک شناسی ج 2 و 3.