معنی شمس العلماء در فرهنگ لغات ها (دهخدا،معین و ... ) + سایر منابع اطلاعاتی

شمس العلماء. [ش َ سُل ْ ع ُ ل َ] (ع اِ مرکب) شمس علما. آفتاب دانشمندان. (فرهنگ فارسی معین).

شمس العلماء. [ش َ سُل ْ ع ُ ل َ] (اِخ) حاج میرزا محمدحسین قریب. ملقب به شمس العلماء و متخلص به ربانی (متولد گرکان از توابع آشتیان، 1222 متوفای 1305 هَ.ش.). وی مقدمات علوم را در زادگاه خود گرکان آموخت. سپس برای تکمیل تحصیلات به قم شتافت ودر آنجا به تحصیل فقه، اصول، حدیث، تفسیر و ضمناً به تتبع در ادبیات فارسی و عربی پرداخت. از آنجا سفری به عتبات کرد و سه سال در محضر میرزای شیرازی و دیگر علمای عصر به تحصیل و تکمیل علوم دینی اشتغال داشت و بعد از مراجعت به ایران مدتی نیز نزد میرزا علی محمد صفا که از خطاطان معروف آن زمان بود به تعلیم خطاشتغال داشت و خط نستعلیق را به شیوه ٔ استاد خود می نوشت. در سال 1266 هَ.ش. برای تعلیم زبان و ادبیات فارسی به آقاخان (سوم) از ایران یک تن استاد خواستند. شمس العلماء بدین خدمت نامزد گردید و به هندوستان (بمبئی) رفت. از سال مزبور تا سال 1275 هَ.ش. در آنجا به تعلیم و تربیت آقاخان و ترویج دیانت اسلام مشغول بود. در سال اخیر بسبب ناسازگاری آب و هوا و علاقه به موطن خود به ایران بازگشت و بنابه دعوت مخبرالسلطنه هدایت در مدرسه ٔ علمیه و مدرسه ٔ نظام سابق و سپس در مدرسه ٔ علوم سیاسی به تدریس زبان و ادب فارسی پرداخت. در سال 1284 با کسب اجازه از وزارت معارف به ترکستان و استانبول و قفقاز مسافرت کرد و به زیارت بیت اﷲالحرام مشرف گردید و پس از مراجعت به ریاست مدرسه ٔ علمیه منصوب شد. ضمناً چند ساعت در مدرسه ٔ علوم سیاسی و دارالفنون به تدریس فارسی و عربی اشتغال داشت و تا پایان عمر از تدریس دست نکشید. از سال 1283 تا 1288 هَ. ش. به تألیف کتاب «ابدع البدایع» در فن بدیع مشغول بود و آن به طبع رسیده. در سال 1293 به عضویت دیوان عالی تمیز (دیوان کشور) منصوب شد و در 83سالگی وفات کرد. وی به فارسی و عربی شعر می سرود و کتابهایی در معانی و بیان و منظومه ای در فقه و اصول پرداخته که تاکنون به طبع نرسیده و کتابی هم به نام ساز وآهنگ باستان دارد که چاپ شده است. جنازه ٔ وی را در (ابن بابویه) دفن کرده اند. (از فرهنگ فارسی معین).

شمس العلماء. [ش َ سُل ْ ع ُ ل َ] (اِخ) شیخ محمد مهدی بن (ملا) غلامعلی. مشهور به حاجی آقاخوندبن حسن بن رضابن خدابنده بن رضابنده (متوفای 1331 هَ. ق). پدر وی در عبدالرب آباد قزوین ساکن و در آن حدود مشهور و صاحب ریاست دینی بود. محمدمهدی مقدمات علوم را در قزوین نزد علمای مشهور آن شهر فراگرفت، سپس به تهران آمد و چند سالی در مدرسه ٔ دوستعلی خان معیرالممالک به تکمیل تحصیلات خود پرداخت. و درسال 294 هَ. ق. بر حسب انتخاب اعتضادالسلطنه وزیر علوم به سمت یکی از مؤلفان چهارگانه ٔ (نامه ٔ دانشوران) در اداره ٔ دارالتألیف پذیرفته شد. مؤلفان کتاب مزبور تا آخر عمرِ اعتضادالسلطنه (1298 هَ. ق.).تحت نظر وی برای جلد اول کار کردند و پس از وفات آن شاهزاده آن اداره و همه ٔ متعلقات آن به حکم ناصرالدین شاه به اعتمادالسلطنه منتقل گردید و وی فضلای عضو اداره ٔ دارالتألیف یا دارالترجمه را وامی داشت کتابهایی که خود او موضوع آنها را اقتراح میکرد تألیف کنند و سپس خود وی آنها را به اسم خویش منتشر می کرد، مثلاً کتاب «المآثر و الاَّثار» به قلم شمس العلماء صاحب ترجمه است و دیگر جزو اعظم سه جلد «مطلع الشمس » نیز عیناً به انشای اوست (مگر شرح احوال شعرای فارسی). وی از دوستان و همکاران صمیمی عبدالوهاب قزوینی (پدر علامه ٔ فقید محمد قزوینی) بود و در سنی قریب 70 سالگی درگذشت. (فرهنگ فارسی معین). رجوع به سبک شناسی ج 3 ص 371، فهرست کتابخانه ٔ مدرسه ٔ سپهسالار ج 2 ص 241 شود.