معنی شماس در فرهنگ لغات ها (دهخدا،معین و ... ) + سایر منابع اطلاعاتی

شماس. [ش ِ] (ع مص) توسنی کردن اسب. (ازاقرب الموارد) (منتهی الارب) (ناظم الاطباء) (آنندراج). پشت نادادن اسب. (تاج المصادر بیهقی) (دهار) (المصادر زوزنی). توسنی اسب. (ناظم الاطباء):
رای او از فلک نشاند حرور
حلم او از زمانه برد شماس.
مسعودسعد.
رجوع به شموس شود. || پدید کردن دشمنی را برای کسی. (منتهی الارب) (آنندراج) (ناظم الاطباء). || ابا و امتناع کردن. (از اقرب الموارد).

شماس. [ش َم ْ ما] (ع اِ) از مهتران ترسا که موی میانه ٔ سر خود را بتراشد جهت ملازمت بیعت. ج، شَمامِسَه. (ازاقرب الموارد) (منتهی الارب) (از ناظم الاطباء) (از تاج العروس) (از فرهنگ جهانگیری) (از غیاث) (از آنندراج). مهتر ترسایان در بلاد اسلام بطریق است و پس از آن جاثلیق و پس از آن مطران و پس از آن اسقف و پس از آن قسیس و پس از آن شماس. (یادداشت مؤلف). شماس از عبری «شماشا» (شماس، خادم و عابد) مشتق از شمش است بمعنی (خدمت کرد، آفتاب را پرستید، نماز گزارد). شماسها در سازمان کلیسا گروهی از روحانیون بودند که شغل آنان توجه به فقرا بود و بعدها کشیشان را گفتند. (از ذیل برهان چ معین). شماس از زبان آرامیه گرفته شده است. (از نشوءاللغه ص 69). شماس از لغت سریانی است بمعنی خادم، و آن مقام دین مسیحی است پایین تر از کشیش. (از اقرب الموارد). عدل ترسایان. (السامی فی الاسامی). شاگرد قسیس بود. (بیان الادیان). شماس در مرتبه ٔ دون قسیس باشد و کلمه ٔ سریانی بمعنی خادم است. (از فرهنگ جهانگیری):
کنیزک به دادار سوگند خورد
به زنار شماس هفتادگرد.
فردوسی.
به زنار شماس و روح القدس
کزین پس مرا خاک در اندلس.
فردوسی.
به ناقوس و به زنار و به قندیل
به یوحنا و شماس و بحیرا.
خاقانی.
|| یک طبقه از روحانیون مانوی را گفته اند و این کلمه اصلش سریانی است. (از فرهنگ لغات شاهنامه). این کلمه از دوره ٔ آفتاب پرستی مانده و از مانویان است و اصل آن شمس است و سپس مسیحیان آنرا بمعنی نوین نقل داده اند (مقامی پس از بطریق). (یادداشت مؤلف). || معرب از عبری از کلمه ٔشماشا، خادم معبد آفتاب. (فرهنگ فارسی معین). || خادم معبد و کلیسا. (فرهنگ فارسی معین).

شماس. [ش َم ْ ما] (اِخ) نام کسی که کیش آتش پرستی را وضع کرد. (ناظم الاطباء) (از برهان) (غیاث) (از آنندراج).

شماس. [ش َم ْ ما] (اِخ) شماساس. نام یکی از سران سپاه افراسیاب که او را قارن بکشت در زمان کی قباد. (یادداشت مؤلف):
سپهدار شماس پیش اندرون
سپاهی همه دست شسته به خون.
فردوسی.

شماس. [ش َم ْ ما] (اِخ) ابن عثمان بن شرید مخزومی از صحابه ٔ حضرت رسول (ص) و از پهلوانان صدر اسلام بود. و در جنگ بدر شرکت داشت و در غزوه ٔ احد شهید شد. حضرت رسول او را به سپر تشبیه کرد، زیرا به چپ و راست نگاه نکرد؛ مگر اینکه شماس را دید که با شمشیر آخته حضرت را محافظت می کند. وقتی که حضرت در جنگ احد غش کرد، شماس خود را برای آن حضرت سپر قرار داد تا کشته شد. (از اعلام زرکلی).

شماس.[ش َم ْ ما] (اِخ) خلیل افندی. او راست ترجمه ٔ تاریخ حرب الانکلیز و الحبشه. (از معجم المطبوعات مصر).

(شَ مّ) [ع.] (اِ.) از اصل سریانی به معنی خادم کلیسا، مقامی پایین تر از کشیش.

خادم معبد،
رتبۀ کلیسایی پایین‌تر از کشیش، خادم کلیسا،

خادم کلیسا

خادم معبد، خادم

شَمّاس، خادم کلیسا- طبقه ای از خدّام کلیسا- معاون کاهن- (در اصل خادِم معبد شمس بوده است)، (جمع: شَمامِسَه)