معنی ابی در فرهنگ لغات ها (دهخدا،معین و ... ) + سایر منابع اطلاعاتی

ابی. [اَب ْ بی] (ص نسبی) منسوب به اب ّ، شهری به یَمَن.

ابی. [اُ ب َی ی] (اِخ) ابن کعب انصاری. او راست: کتاب فضائل القرآن. (ابن الندیم).

ابی. [اُ ب َی ی] (اِخ) ابن معاذبن انس. صحابی است. او و برادرش انس بن معاذ احد و بدر رادریافتند و به یوم بئر معونه هردو بشهادت رسیدند.

ابی. [اَ] (حرف اضافه، پیشوند) (از پهلوی اَوی) بی. بلا. بدون:
ابی دانشان بار تو کی کشند
ابی دانشان دشمن دانشند.
ابوشکور.
ابی آنکه دیده ست پستان مام
بخوی پدر بازگردد تمام.
فردوسی.
ابی او که اورنگ شاهی مباد
بزرگی و بزم سپاهی مباد.
فردوسی.
ابی پر و پیکان یکی تیر کرد
بدشت اندر آهنگ نخجیر کرد.
فردوسی.
ابی تو مبادا جهان یکزمان
نه اورنگ شاهی وتاج کیان.
فردوسی.
ابی تیغ تو تاج روشن مباد
چنین باد بی بت برهمن مباد.
فردوسی.
بدو گفت گشتاسب کی شهریار
ابی تومبیناد کس روزگار.
فردوسی.
بزرگان پیاده پذیره شدند
ابی کوس و توغ و تبیره شدند.
فردوسی.
بفرّ خداوند خورشید و ماه
که چندان نمانم ورا دستگاه
که برهم زند مژه زیر و زبر
ابی تن بلشکر نمایمش سر.
فردوسی.
بفرمود [منیژه] تا داروی هوش بر
پرستنده آمیخت با نوش بر
بدادند و چون خورد شد مرد [بیژن] مست
ابی خویشتن سرش بنهاد پست.
فردوسی.
به نارفته در جامه گریان شدند
ابی آتش از درد بریان شدند.
فردوسی.
بهشتم نشست از بر گاه شاه
ابی یاره و گرز و زرین کلاه.
فردوسی.
ز گردان کسی را ابی نام تر
بجنگ دلیران بی آرام تر.
فردوسی.
بیاورد چندان زر و خواسته
ابی آنکه زو شاه بد خواسته.
فردوسی.
تو زین پندها هیچگونه مگرد
چو خواهی که مانی ابی رنج و درد.
فردوسی.
جوان ارچه دانا بود باگهر
ابی آزمایش نگیرد هنر.
فردوسی.
چو گردنده گردون بسربر بگشت
شد از شاهیش سال بر سی وهشت
... ز خسرو بشد فر شاهنشهی
ابی تاج ماند او بسان رهی.
فردوسی.
چو یزدان کسی را کند نیکبخت
ابی کوشش او را رساند به تخت.
فردوسی.
زن و زاده در بند ترکان شوند
ابی جنگ دل بر ز پیکان شوند.
فردوسی.
سپه پهلوانان ابی انجمن
خرامند هردو بنزدیک من.
فردوسی.
سر تخت ایران ابی شهریار
مرا باده خوردن نیاید بکار.
فردوسی.
شما شاد باشید و فرمان برید
ابی رای او یک نفس مشمرید.
فردوسی.
مبادا که از لشکری یک سوار
ابی ترک و بی جوشن کارزار...
فردوسی.
مرا دید گفت اینهمه غم چراست
جهانی پر از کین ابی نم چراست ؟
فردوسی.
نخورد ایچ می نیز شادی نکرد
ابی بزم بنشست با باد سرد.
فردوسی.
وزین مرز پیوسته تا کوه قاف
بخسرو سپارم ابی جنگ و لاف.
فردوسی.
همه زار با شاه گریان شدند
ابی آتش از درد بریان شدند.
فردوسی.
بگیتی درون شاد و خرم بود
برفتن ز دشمن ابی غم بود.
فردوسی.
بدان منگرکه سرهالم بکار خویش محتالم
شبی تاری بدشت اندر ابی صلاب و فرکالم.
طیان.
خیال شعبده ٔ جادوان فرعون است
تو گفتی آن سپهستی ابی کرانه و مر.
عنصری.
همیشه نام نیکو دوست دارد
ابی حقی که باشد حق گزارد.
(ویس و رامین).
اگر مردم اندک بدی گر بسی
ابی باژ نگذشتی از وی کسی.
اسدی.
ابی زحمت نیابی تندرستی
ابی محنت نیابی هیچ رستی.
زراتشت بهرام.
ابی حکم شرع آب خوردن خطاست
و گر خون بفتوی بریزی رواست.
سعدی.
- ابی شمار، بی حساب.

ابی. [اَ] (ص نسبی) (مرکب از اب، پدر + یای نسبت) پدری. صُلبی. مقابل امی و بطنی.
- اخت ابی، خواهر پدری. خواهر صلبی.

ابی. [اَ] (ع اسم + ضمیر) (مرکب از اب، پدر + یای متکلم وحده) پدر من.

ابی. [اَ] (ع اِ) اَب، در حالت جری: ابوبکربن ابی قحافه. علی بن ابیطالب.

ابی. [اَ بی ی] (ع ص) اباکننده. سرزننده.سرکش. جامح. ممتنع. آنکه سر باززند از. انکارکننده:و شرف نفس هرآینه از تحمل حیف ابی تواند بود (؟).
همچنانکه این جهان پیش نبی
غرق تسبیح است و پیش ما ابی.
مولوی.
عقل زان بازی همی یابد صبی
گرچه باعقل است در ظاهر ابی.
مولوی.
|| گشن بز که بول بوید. (زوزنی). مؤنث: اَبیّه.

ابی. [اَب ْ با] (اِخ) نام نهری میان کوفه و قصر بنی مقاتل. || نام نهری بواسط عراق. || نام چاهی بمدینه بنی قریظه را. || نام چاهی بمدینه ٔ طیبه.

ابی. [اُ ب َی ی] (ع اِ) نامی از نامهای مردان عرب.

ابی. [اَ بی ی] (ع اِ) نامی از نامهای مردان عرب. || شیر. اسد.

ابی. [اُ ب َی ی] (اِخ) ابن مالک الحرشی یا عامری. صحابی است و برخی نام او را عمربن مالک گفته اند.

ابی. [اُ ب َی ی] (اِخ) ابن دعثعث الخثعمی.قاتل معدیکرب پدر عمرو. رجوع به حبط ج 1 ص 139 شود.

ابی. [اُ ب َی ی] (اِخ) ابن عماره. یکی از صحابه ٔ رسول صلوات اﷲ علیه و بخاری در تاریخ کبیر این نام نیاورده است چه گویند او به ابوابی بن ام حرام معروف بوده و نام او عبداﷲ است.

ابی. [اُب َی ی] (اِخ) ابن کعب بن قیس بن عبیدبن زیدبن معاویهبن عمروبن مالک بن النجار الأنصاری النجاری. مکنی به ابوالمنذر و ابوالطفیل و ملقب به سیّدالقراء. یکی از صحابه ٔ کبار و از اصحاب عقبه ٔ ثانیه و از کُتّاب ِ وحی. او بدر و دیگر مشاهد را دریافته است و رسول صلی اﷲ علیه و آله بدو فرمود: لیهنئک العلم اباالمنذر. و نیز فرمود: ان ّ اﷲ امرنی ان اقرء علیک. و عمرو بدو سیدالمسلمین می گفت و گویند رسول صلوات اﷲ علیه نیز بدواین خطاب میکرد. و ائمه ٔ احادیث او را در صحاح آورده اند و مسروق او را یکی از شش تن اصحاب فتیا میشمارد. واقدی گوید: او نخستین کس است که برای رسول اکرم کتابت کرد و هم اوست اوّل کس که در آخر نامه ها ( (کَتَب َ فلان بن فلان)) را در عرب مرسوم داشت و از اصحاب رسول عمر و ابوایوب و عبادهبن الصامت و سهل بن سعد و ابوموسی و ابن عباس و ابوهریره و انس و سلیمان بن صرد و جز آنان از او روایت کرده اند و وفات او را به سال 19و 20 و 22 هَ. ق. گفته اند و در آن وقت عمر گفت امروز سیّد مسلمانان بمرد. و بعضی گفته اند مرگ او به روزگار خلافت عثمان در سال 30 هَ. ق. بود و شهاب الدین ابوالفضل احمدبن علی بن محمد معروف به ابن حجر عسقلانی در کتاب الاصابه فی تمییزالصحابه گوید: قول اخیر اثبت اقوال است. و پسر او طفیل اُبَی ّ نیز از پدر خویش روایت کند. و اُبَی ّ پیش از زیدبن ثابت به کتابت وحی مأمور گردید. و حاجی خلیفه نسخه ٔ بزرگی از تفسیر بدو نسبت می کند و می گوید آنرا ابوجعفر رازی از ربیعبن انس و ربیع از ابی العالیه و او از ابی بن کعب روایت کند و این اسنادی صحیح است و ابی ّ یکی از چهار کس است که قرآن را گرد کردند بزمان رسول صلوات اﷲ علیه.

ابی. [اُ ب َی ی] (اِخ) ابن کعب بن قیس بن مالک بن امری ءالقیس. یکی از گردآورندگان قرآن است.

(اَ) [ع - فا.] (ص نسب.) (مرکب از اب: پدر + یای نسبت: پدری) پدری، صلبی.

(اَ بِ یّ) [ع.] (ص.) ابا کننده، سرکش، انکار کننده.

(اَ) [په.] (ق.) بی، بدون.

پدر،

بی: ابی‌کرانه، ابی‌رنج، ابی‌دانشان بار تو کی کشند/ ابی‌دانشان دشمن دانشند (ابوشکور: شاعران بی‌دیوان: ۹۲)،
(حرف اضافه) = بی: جوان گرچه دانا بُوَد با گهر / ابی آزمایش نگیرد هنر (فردوسی: ۳/۳۰۹)،

پدری،

اباکننده، سرکش، سرباززننده،